De Nachtegaal

In 1850 kopen de gebroeders Meursing de al eeuwen bestaande werf De Nachtegaal op het Bickerseiland in Amsterdam. Hier worden aanvankelijk scheepsreparaties uitgevoerd, maar al gauw (1853) lopen hier brikken en barken van 250 tot 500 ton van stapel. Vanaf 1874, wanneer de broers Meursing uiteen gaan en de werf na loting in handen komt van Wicher Hooite Meursing, worden grotere composiet clippers te water gelaten (1000 ton).

Vanaf 1882 wordt de werf geleid door zijn zoon Jan Frederik Meursing. Het grootste schip dat hier van stapel loopt (1891) is de stalen clipper Van Galen van 2100 ton. In 1900 wordt de stoomijsbreker Christiaan Brunings opgeleverd aan Rijkswaterstaat. De werf wordt in 1904 nog gemoderniseerd en uitgebreid met een machinefabriek maar sluit rond 1908-1910 toch definitief de deuren. Tegenwoordig bevindt zich op de plaats van de werf de Montessorischool De Eilanden.

De voorgeschiedenis

Detail van kaart van Blaeu van Amsterdam, 1640-1652.

Aan het begin van de 17e eeuw is begonnen met de aanleg van de Westelijke eilanden. Het Bickerseiland is tussen 1611 en 1615 aangeplempt en vanaf 1623 zijn percelen uitgegeven. Aan de zijde van het Westerdok vestigde zich de ene na de andere scheepswerf.

Hier is werf de Nachtegaal gesticht door Dirk Fuyk, weduwnaar van Annetje Corneles Hoogeboom. In 1668 gaat de werf over naar Jacob Cornelisz en in 1676 naar Dirk Claasz Fuik.

In 1726 is bekend dat Jan Cornelis Kistemaker ‘de Nachtegaal’ huurde. Hij was gehuwd met Aagje Fuyk, dochter van Dirk.

In 1745 is de werf in handen van Jan Veltman.

In 1850 kopen de gebroeders Meursing werf de Nachtegaal.

Gebroeders Meursing, 1850 – 1874

Vanaf 1850 is 24 jaar lang de werf in handen van de broers Wicher Hooite en Aalrik Hooite, naast de werf in Nieuwendam en vanaf 1857 ook de werf Concordia.

Werf Sint Jago met op achtergrond werf De Nachtegaal, 1862

Schepen aan het Westerdok op de werf Sint Jago, Grote Bickerstraat 70, in zuidwestelijke richting gezien. Op de achtergrond scheepswerf De Nachtegaal, met een schip in aanbouw. Foto Jacob Olie, februari-april 1862. Collectie Stadsarchief Amsterdam.

Wicher Meursing alleen verder

In 1874 gaan de broers Wicher Hooite en Aalrik zakelijk uiteen. Wicher Hooite krijgt werf de Nachtegaal en Aalrik de werf in Nieuwendam.

Jan Frederik Meursing aan het roer

Jan Frederik neemt de leiding over werf de Nachtegaal over van zijn vader in 1882, het jaar waarin hij trouwt met Antonia Korthals Altes.

Werf de Nachtegaal met de clipper bark “Tjerimai” in aanbouw. Foto Pieter Oosterhuis, 3 januari 1883. Collectie Stadsarchief Amsterdam.

De laatste zeilschepen

Het laatste zeilschip dat op werf de Nachtegaal – en daarmee op enige werf van de familie Meursing – werd gebouwd was het stalen barkschip Van Galen. Dit was meteen ook verreweg het grootste schip, met 2100 ton het dubbele tonnage van de Tjerimai of de Nachtegaal.

Op stapel zetten van de Van Galen, 1890

Het leggen van de stapelblokken voor de bouw van de stalen bark Van Galen op werf De Nachtegaal in Amsterdam. Foto Jan Frederik Meursing, 15 maart 1890.

Van modernisering tot sluiting

Na de bouw van het laatste grote zeilschip, de Van Galen, in 1890 worden nog verscheidene kleinere schepen gebouwd waaronder een lichtschip, een gasvaartuig en een sleepboot. In 1900 levert Jan Frederik aan Rijkswaterstaat een stoomijsbreker, de Christiaan Brunings.

Scheepstimmerwerf De Nachtegaal met kinderen

Scheepstimmerwerf De Nachtegaal aan de Grote Bickerstraat 78 (voorheen 34) in de nadagen van de werf, gezien vanaf de straatkant met op de voorgrond kinderen. Foto Jacob Olie, ca 1905. Collectie Stadsarchief Amsterdam.

Aan het einde van de 19e eeuw sluit de ene na de andere werf op het Bickerseiland de poort. Na 1900 vindt nog een uitbreiding en modernisering van de machinefabriek van de Nachtegaal plaats.  In 1908 sluit echter ook de Nachtegaal. Hiermee komt een definitief einde aan de werven van de scheepsbouwers Meursing.

Scheepstimmerwerf De Nachtegaal gezien vanaf de Zandhoek, 1910

Scheepstimmerwerf De Nachtegaal gezien vanaf de Zandhoek, 1910. Foto Jan Frederik Meursing, ca 1910. Collectie Stadsarchief Amsterdam.