Was Wicher Hooite Meursing ook fotograaf?

Dat scheepsbouwer Jan Frederik Meursing (1855-1930) fotografeerde in zijn vrije tijd is in redelijk wat bronnen beschreven. Zijn foto’s zijn met enige regelmaat te zien op tentoonstellingen over fotografie, zoals in het Gemeentearchief Amsterdam (Amsterdam 1900) en het Scheepvaartmuseum (Drijfveer, Game changers).

Er zijn aanwijzingen dat zijn vader Wicher Hooite Meursing (1821-1902) ook al fotografeerde. Dit komt nog nergens in de literatuur naar voren.

Zo heeft Wicher Hooite op onderstaande foto vrijwel zeker een zelfontspanner in zijn rechter hand. Deze foto heeft hij dus waarschijnlijk zelf genomen.

Reproductie van een foto van Wicher Hooite Meursing uit plakboek 1 van Jan Frederik Meursing. Er is geen jaartal vermeld, maar gezien zijn leeftijd (naar schatting rond de 40) zou de foto van rond 1860 kunnen zijn, de periode waarin Jacob Olie actief was. Collectie familie Meursing.

Dan is er nog een tweede aanwijzing. Jacob Olie (1834-1905), de inmiddels bekende vroege Amsterdamse amateurfotograaf, woonde en fotografeerde in de buurt van het woonhuis van Wicher Hooite en zijn werf De Nachtegaal op het Bickerseiland. Vermoedelijk heeft Jacob Olie rond 1862-63 foto’s van het Bickerseiland gemaakt vanuit het woonhuis van Wicher Hooite (C). Zij hebben elkaar dus waarschijnlijk gekend. De activiteiten van Jacob Olie met zijn camera kunnen heel goed de nieuwsgierigheid van Wicher Hooite hebben gewekt en hij heeft het fotograferen wellicht van hem geleerd.

Drie foto’s van Jacob Olie uit de periode 1862-63 laten zien dat Jacob Olie en Wicher Hooite Meursing elkaar gekend moeten hebben. Foto A is genomen vanaf de Zandhoek, op de achtergrond zijn schepen bij werf de Nachtegaal te zien. Foto B is genomen vanuit de woning van Jacob’s halfbroer Carel Guustaaf Olie op de Grote Bickersstraat 4. Geheel links op deze foto het huis van Wicher Hooite, Haarlemmer Houttuinen 105. Vanuit dit huis moet foto C zijn gemaakt, waarop het Bickerseiland met de Eilandskerk (gesloopt in 1950).

In het magazijn van het Scheepvaartmuseum in Amsterdam wordt een collectie van glasdia’s en negatieven van de scheepsbouwers Meursing bewaard. Op een groot formaat glasnegatief viel mij op dat daarop de letters WHM staan geschreven. Zou dit kunnen betekenen dat deze opnamen niet door Jan Frederik maar door zijn vader Wicher Hooite zijn gemaakt? Hij was toen 70 jaar en had misschien zijn grote veldcamera goed bewaard.

Glasnegatief uit de serie foto’s van de bouw van de clipper Van Galen (1891) met op de rand van het negatief de initialen WHM. Collectie Scheepvaartmuseum Amsterdam.

De aanwijzingen dat ook Wicher Hooite Meursing fotografeerde zijn indirect, maar voldoende aanleiding om hier verder onderzoek naar te doen.

Villa Liliane in VPRO serie De Maatschap

Vanaf 25 januari 2017 zendt de VPRO de vierdelige serie De Maatschap uit. Villa Liliane in Baarn, voormalig woonhuis van Wicher Hooite Meursing, is in de serie het woonhuis van de advocatenfamilie Meyer. Villa Liliane stond oorspronkelijk op de hoek van de Eemnesserweg en de Veldstraat in Baarn. Wicher Hooite liet de villa afbreken en in 1894 herbouwen aan de Wilhelminalaan in Baarn.

Oorspronkelijk stond er een houten torentje op het huis van waaruit scheepsbouwmeester en reder Wicher Hooite bij helder weer zijn schepen op de Zuiderzee kon zien aankomen, zo gaat het verhaal. De spits op de traptoren is in de zestiger jaren van de twintigste eeuw verwijderd.

Na het overlijden van Wicher Hooite in 1902 worden zijn dochter Ida Geertruida Meursing en haar echtgenoot Marinus Korthals Altes de bewoners van Villa Liliane. Marinus was directeur van een Rotterdams graanoverslagbedrijf en commissaris bij de Phoenix brouwerij in Amersfoort.

In 1918 is de zogenaamde ‘houten kamer’ aangebouwd en ingericht door grafisch vormgever en interieurarchitect Nico de Koo. Hij liet onder andere kostbare houten wandbetimmering aanbrengen, het plafond bekleden met gesneden linoleumvelden en in de hal hangen geëtste eternietplaten. Deze zijn in de serie herkenbaar. Er is een eternietplaat met figuren die graan dorsen en een met een afbeelding van de clipper Baarn van scheepsbouwmeester. Zie de afbeelding hiernaast (al lijkt die niet erg op een clipper). Deze heb ik nog niet op het scherm voorbij zien komen.

Ida Geertruida Meursing en Marinus Korthals Altes wonen in Villa Liliane tot 1922, het jaar waarin zij beiden overlijden (Ida 19 april, Marius 10 augustus). Het huis wordt in 1923 verkocht waarbij het huis als volgt wordt aangeprezen in een advertentie in het Algemeen Dagblad van 7 maart 1923.

“De bijzonder gunstig gelegen en keurig onderhouden buitenplaats genaamd “LILIANE” te Baarn, aan de Wilhelminalaan Nos 8 en 9, bestaande uit hecht en sterk gebouwd Heerenhuis met grooten zeer fraai aangelegde tuin, waarin zich bevinden oranjerie, bloemen, druiven- en perzikenkassen, voorts: centraal verwarmde Autogarage met Chauffeurswoning, tennisveld, hondenkennel enz ter gezamenlijke grootte va 1.48.98 H.A.. Het perceel is voorzien van centrale verwarming, Electrisch licht, gas- en waterleiding.”

Algemeen Dagblad 7-3-1923. Bron: Delpher.

Briefkaart van Huize Liliane te Baarn vanaf de tuin gezien

Villa Liliane is vaker voor opnamen gebruikt, zo ook voor de serie Prettig geregeld met onder andere Peter Faber. In Max TV Wijzer blikt Peter Faber in Villa Liliane terug.

De oprit van Villa Liliane in de beginscène van deel 1 van De Maatschap (3:38)

Aflevering 1, het nieuwe huis van advocaat Meyer en zijn gezin (44:53)

In de ‘houten kamer’, aflevering 2.

In de hal, de met ornamenten geëtste eternietplaten zijn zichtbaar.

(Bron: o.a. N.P. de Koo, Peter van Dam, 2008).