Mattie Boom, conservator fotografie bij het Rijksmuseum en (mede)auteur van verschillende standaardwerken over de geschiedenis van de fotografie, heeft als eerste een uitvoerige studie gemaakt van de vroege amateurfotografie in Nederland. Haar proefschrift is nu in een schitterend uitgegeven en rijk geïllustreerde Engelstalige handelseditie uitgegeven en van 15 februari t/m 10 juni 2019 is in het Rijksmuseum de tentoonstelling Iedereen fotografeert aan dit onderwerp gewijd.
In het boek en de tentoonstelling laat Mattie Boom de opkomst van de amateurfotografie in Nederland zien: de fotografen, de foto’s, de albums, de sleutelfiguren, de verenigingen en de achtergronden. De amateurfotografie was op dat moment vooral het tijdverdrijf voor welgestelden: heren van stand, freules en zelfs de jonge koningin Wilhelmina.
De foto’s van Jan Frederik Meursing passen goed in dit beeld. Op foto’s in het boek en op de tentoonstelling zijn, net als in de albums van Jan Frederik, veel foto’s te zien van personen en families voor hun fraaie landhuis of grachtenpand, rijke interieurs, tuinen, kinderen, de hond, de jacht, allerlei typen fietsen, dames en heren op de tennisbaan en uitstapjes en reizen.
Mattie Boom signaleert opvallende overeenkomsten met de huidige tijd. Het is opvallend dat mensen ook toen vooral de hoogtepunten in het leven lieten zien en er nauwelijks narigheid op de gevoelige plaat werd vastgelegd. Daarnaast werd het door “iedereen” fotograferen, en vaak met snapshots van bedenkelijke kwaliteit, ook toen al gezien als een bedreiging voor de professionele fotografie.
Ook opvallend is dat enkele amateurfotografen beelden met bijzonder hoge esthetische en technische kwaliteit maakten.
Jan Frederik wordt, net als zijn broer Herman overigens, in het boek genoemd in de lijst van 1082 amateurfotografen uit de periode 1887-1900 die bij naam bekend zijn. In de lijst met fotoalbums die bekend zijn van de periode 1880-1940 wordt Jan Frederik als op één na eerste genoemd. Zijn oudste album bevat foto’s vanaf 1880, de meeste albums in de lijst zijn van na 1888 als de fotografie met de komst van de Kodak camera (“You press the button, we do the rest”) een stuk eenvoudiger wordt. Jan Frederik bleef voor zo ver is na te gaan zelf ontwikkelen en afdrukken tot het einde van zijn leven (1930).
Het boek ‘Everyone a photographer, The Rise of Amateur Photography in the Netherlands’ van Mattie Boom is verkrijgbaar bij de shop van het Rijksmuseum en bij de boekwinkel. Er is ook een (gratis) podcast over dit onderwerp beschikbaar.
Zie ook de boekbesprekingen in NRC en Volkskrant en bij de NOS:
Foto’s van Wilhelmina, en andere amateurs, NRC 14 februari 2019
#Herkenbaar? Hoe de eerste ‘Instagrammers’ in de 19de eeuw al snapshots en selfies maakten. Interview met Mattie Boom. Volkskrant 14 februari 2019.
De ‘missing link’ van de fotografie: amateurfoto’s van 100 jaar oud. NOS 15 februari 2019